จัดการ Oral Mucositis จากเคมี-รังสีบำบัด ด้วย PVP Gel เพื่อคุณภาพชีวิตผู้ป่วยมะเร็ง

Oral Mucositis (OM) ที่เกิดจากการทำเคมีบำบัดและ/หรือรังสีรักษา: กลยุทธ์การจัดการด้วย PVP Gel เพื่อคุณภาพชีวิตผู้ป่วยมะเร็ง

บทนำ: ความท้าทายของ Oral Mucositis ในการรักษามะเร็ง

การรักษามะเร็งด้วยเคมีบำบัดหรือรังสีรักษาเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนและมีความท้าทายสูง แม้จะเป็นวิธีการที่สำคัญในการกำจัดเซลล์มะเร็ง แต่ก็มักมาพร้อมผลข้างเคียงที่ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยหนึ่งในปัญหาที่พบบ่อยที่สุดและสร้างความทุกข์ทรมานอย่างแสนสาหัสคือ

ภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบ (Oral Mucositis – OM) ภาวะนี้คือการอักเสบและการเกิดแผลที่เยื่อบุในช่องปาก จากข้อมูลการวิจัยพบว่า ผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับการรักษาด้วยวิธีดังกล่าวมีโอกาสเผชิญกับอาการแผลในปากสูงถึง 80%

OM ไม่ใช่เพียงอาการเจ็บปวดธรรมดา แต่เป็นอุปสรรคสำคัญที่ทำให้ผู้ป่วยไม่สามารถรับประทานอาหาร ดื่มน้ำ หรือแม้แต่พูดคุยได้ตามปกติ ในกรณีที่รุนแรง อาจนำไปสู่ภาวะขาดสารอาหาร ขาดน้ำ การติดเชื้อแทรกซ้อน (เช่น เชื้อราในช่องปาก) หรือที่เลวร้ายที่สุดคือการต้องหยุดชะงักการรักษา ในประเทศไทย ซึ่งมีผู้ป่วยมะเร็งเพิ่มขึ้นทุกปี การจัดการกับแผลในปากจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งยวด ไม่เพียงเพื่อลดความเจ็บปวด แต่ยังช่วยให้ผู้ป่วยรักษาความแข็งแกร่งและโภชนาการที่จำเป็นในการต่อสู้กับโรคมะเร็ง. บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับ OM และบทบาทของ PVP Gel ในฐานะนวัตกรรมใหม่ในการจัดการภาวะนี้อย่างมีประสิทธิภาพ

อ่านเพิ่มเติม : บรรเทาอาการแผลในปากด้วย PVP Gel: คู่มือฉบับสมบูรณ์สำหรับผู้ป่วยมะเร็งในประเทศไทย

ทำความเข้าใจ Oral Mucositis (OM): สาเหตุ อาการ และผลกระทบ

2.1 Oral Mucositis คืออะไร?

Oral Mucositis คือภาวะที่เยื่อบุในช่องปากเกิดการอักเสบและเป็นแผล มักพบในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับเคมีบำบัด หรือรังสีรักษา โดยเฉพาะผู้ป่วยมะเร็งบริเวณศีรษะและคอ ซึ่งเป็นบริเวณที่มีเนื้อเยื่ออ่อนไหวสูง

2.2 สาเหตุหลักของ Oral Mucositis:

เคมีบำบัด (Chemotherapy): ยาเคมีบำบัดมีฤทธิ์ในการทำลายเซลล์ที่มีการแบ่งตัวอย่างรวดเร็ว ซึ่งรวมถึงเซลล์เยื่อบุช่องปาก ทำให้เกิดการอักเสบและเป็นแผลได้ง่าย ยาบางชนิด เช่น Methotrexate, 5-Fluorouracil, Doxorubicin, Cytarabine เป็นที่ทราบกันดีว่าสามารถก่อให้เกิด OM ที่รุนแรงได้
รังสีรักษา (Radiation Therapy): การฉายรังสี โดยเฉพาะบริเวณศีรษะและคอ สามารถทำลายเซลล์เยื่อบุช่องปากได้โดยตรง ทำให้เกิดการอักเสบ บวมแดง และเกิดแผลในช่องปาก
การปลูกถ่ายไขกระดูก (Bone Marrow Transplantation): ผู้ป่วยที่ได้รับการปลูกถ่ายไขกระดูกมีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดภาวะเยื่อบุช่องปากอักเสบ เนื่องจากต้องได้รับยาเคมีบำบัดในขนาดสูงและ/หรือการฉายรังสีทั่วร่างกาย (Total Body Irradiation – TBI) เพื่อปรับสภาพร่างกาย อุบัติการณ์ของ OM ในผู้ป่วย HSCT อยู่ที่ 70-86.8% และในการปลูกถ่ายแบบ Allogeneic HSCT อาจสูงถึง 75-100%

2.3 ปัจจัยเสี่ยงที่เพิ่มโอกาสเกิด OM:

ชนิดและปริมาณของยาเคมีบำบัด: ยาเคมีบำบัดบางชนิดมีความเสี่ยงสูงที่จะทำให้เกิด OM และการได้รับยาในปริมาณสูงก็เพิ่มความเสี่ยงด้วย
บริเวณที่ฉายรังสี: การฉายรังสีบริเวณศีรษะและคอมีความเสี่ยงสูงที่จะทำให้เกิด OM มากกว่าบริเวณอื่น ๆ ของร่างกาย
สุขอนามัยในช่องปากที่ไม่ดี: การมีสุขอนามัยในช่องปากที่ไม่ดี เช่น มีฟันผุ หรือมีโรคเหงือก จะเพิ่มความเสี่ยงในการเกิด OM
ภาวะขาดน้ำ: การที่ร่างกายขาดน้ำจะทำให้เยื่อบุช่องปากแห้งและอ่อนแอ ทำให้เกิดการอักเสบและเป็นแผลได้ง่าย

2.4 อาการและระดับความรุนแรงของ OM:

อาการของ OM อาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล และมีความรุนแรงได้หลายระดับ โดยทั่วไปอาการที่พบบ่อย ได้แก่:

ปวดและแสบร้อนในช่องปาก: เป็นอาการที่พบบ่อยที่สุด โดยอาจมีอาการปวดเล็กน้อยจนถึงปวดรุนแรงมาก
มีแผลในช่องปาก: อาจมีแผลเล็ก ๆ หรือแผลขนาดใหญ่ กระจายอยู่ทั่วช่องปาก หรือเป็นเฉพาะบางบริเวณ
เยื่อบุช่องปากบวมแดง: เยื่อบุช่องปากอาจมีสีแดงจัด บวม และอักเสบ
มีปัญหาในการรับประทานอาหาร การพูด และการกลืน: อาการปวดและแผลในปากทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเจ็บปวดเมื่อรับประทานอาหาร พูด หรือกลืน
ปากแห้ง: อาจมีอาการปากแห้งร่วมด้วย เนื่องจากต่อมน้ำลายอาจได้รับผลกระทบจากการรักษา

ระดับความรุนแรงของ OM มักถูกแบ่งออกเป็น 4 ระดับ ตามเกณฑ์ขององค์การอนามัยโลก (WHO):

ระดับ 1: มีอาการบวมแดงเล็กน้อย แต่ไม่มีแผล และผู้ป่วยยังสามารถรับประทานอาหารได้ตามปกติ
ระดับ 2: มีอาการบวมแดงและมีแผลเล็กน้อย ผู้ป่วยเริ่มมีอาการเจ็บปวดและอาจมีปัญหาในการรับประทานอาหารแข็ง
ระดับ 3: มีแผลขนาดใหญ่และมีอาการเจ็บปวดมาก ผู้ป่วยมีปัญหาในการรับประทานอาหารและอาจต้องได้รับอาหารทางสายยาง
ระดับ 4: มีอาการรุนแรงมาก ผู้ป่วยไม่สามารถรับประทานอาหารได้เลย และอาจมีการติดเชื้อแทรกซ้อน

2.5 ผลกระทบของ OM ต่อผู้ป่วยมะเร็ง:

OM ไม่ได้เป็นเพียงอาการที่สร้างความเจ็บปวดทรมานเท่านั้น แต่ยังมีผลกระทบที่สำคัญต่อผู้ป่วยมะเร็งในหลายด้าน:

ผลกระทบต่อการรับประทานอาหาร: อาการปวดและแผลในปากทำให้ผู้ป่วยไม่สามารถรับประทานอาหารได้อย่างปกติ ทำให้ได้รับสารอาหารไม่เพียงพอ ซึ่งส่งผลเสียต่อสุขภาพโดยรวมและอาจทำให้ร่างกายอ่อนแอ
ผลกระทบต่อการรักษา: ภาวะ OM ที่รุนแรงอาจทำให้ผู้ป่วยต้องหยุดพักการรักษา หรือลดปริมาณยาเคมีบำบัด ซึ่งส่งผลต่อประสิทธิภาพในการรักษาโรคมะเร็ง
ผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต: อาการปวดและความยากลำบากในการรับประทานอาหาร การพูด และการกลืน ทำให้ผู้ป่วยรู้สึกทุกข์ทรมานและส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตโดยรวม
ความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ: แผลในช่องปากเป็นช่องทางให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกายได้ง่าย ทำให้ผู้ป่วยมีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อ

การจัดการ Oral Mucositis ในปัจจุบัน: ข้อจำกัดและโอกาส

การจัดการ Oral Mucositis ในปัจจุบันเน้นการดูแลประคับประคองและบรรเทาอาการ โดยมีแนวทางและผลิตภัณฑ์ที่ใช้ดังนี้:

ยาชาเฉพาะที่ (เช่น Lidocaine): ใช้ระงับความเจ็บปวดอย่างรวดเร็ว แต่ผลอยู่ได้ไม่นาน (ประมาณ 15-30 นาที) และอาจทำให้ลิ้นชาหรือกลืนลำบาก ไม่ได้ช่วยแก้ปัญหาแผลเปิดที่ยังคงระคายเคืองเมื่อสัมผัสอาหาร
ยาต้านการอักเสบชนิดพ่นปาก (เช่น Benzydamine): ช่วยลดการอักเสบและปวด อย่างไรก็ตามบางสูตรมีแอลกอฮอล์ทำให้แสบแผลได้และอาจมีรสขมหรือกลิ่นแรง
ยาในกลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์ชนิดป้ายปาก (เช่น Triamcinolone Acetonide Ointment): ลดการอักเสบเฉพาะที่ แต่ยาอาจไม่ติดแผลดีนักและหลุดออกง่าย ออกฤทธิ์ลดอักเสบในระยะยาว ไม่ใช่ลดปวดทันทีและไม่ช่วยให้กลืนอาหารได้ดีขึ้น นอกจากนี้ การใช้สเตียรอยด์ในผู้ป่วยที่ภูมิคุ้มกันต่ำต้องระมัดระวังเรื่องความเสี่ยงการติดเชื้อราในช่องปาก
น้ำเกลือสำหรับบ้วนปาก: ใช้เพื่อล้างทำความสะอาดและรักษาความชุ่มชื้น
ยาฆ่าเชื้อรา/แบคทีเรีย: เช่น Nystatin หรือ Chlorhexidine ใช้เพื่อป้องกันและรักษาการติดเชื้อฉวยโอกาส
สารน้ำและสารอาหารทางหลอดเลือดดำ: หากผู้ป่วยไม่สามารถรับประทานอาหารทางปากได้

แม้แนวทางการรักษาปัจจุบันจะช่วยบรรเทาอาการได้ แต่ก็ยังมีข้อจำกัดในด้านระยะเวลาการออกฤทธิ์ ผลข้างเคียงที่รบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน หรือข้อควรระวังในการใช้ในผู้ป่วยมะเร็งที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ

PVP Gel: นวัตกรรมใหม่เพื่อการจัดการ Oral Mucositis ที่เหนือกว่า

4.1 PVP Gel คืออะไร?

PVP Gel (พีวีพี เจล) เป็นผลิตภัณฑ์เครื่องมือแพทย์ทั่วไป ที่ได้รับการรับรองจากสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ของประเทศไทย ผลิตภัณฑ์นี้ออกแบบมาเพื่อบรรเทาอาการเจ็บปวดและรักษาแผลในปาก โดยเฉพาะในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับเคมีบำบัดหรือรังสีรักษา นำเข้าจากประเทศไต้หวันโดยเป็นโรงงานผลิตที่ได้มาตรฐาน GMP มีส่วนประกอบสำคัญคือ โพลีไวนิลไพโรลิโดน (Polyvinylpyrrolidone) PVP Gel 1 ขวดมีปริมาตร 250 มิลลิลิตรที่เพียงพอสำหรับการใช้งานหลายครั้งเพื่อการบรรเทาที่ยาวนาน

4.2 กลไกการทำงานของ PVP Gel:

PVP Gel ทำงานโดยใช้กลไกที่เรียบง่ายแต่มีประสิทธิภาพสูง ส่วนผสมหลัก โพลีไวนิลไพโรลิโดน (PVP) เป็นโพลีเมอร์ที่ละลายน้ำได้และมีคุณสมบัติยึดติดกับเยื่อเมือก (Mucoadherent) เมื่อผู้ป่วยอมกลั้ว PVP Gel ในช่องปาก เจลจะสร้าง ฟิล์มป้องกันที่เกาะติดกับเยื่อบุช่องปากและครอบคลุมบริเวณที่เป็นแผลหรืออักเสบ โดยมีหน้าที่ดังนี้:

ปกป้องแผลจากสิ่งระคายเคือง: ฟิล์มป้องกันช่วยลดการสัมผัสระหว่างแผลกับอาหาร เครื่องดื่ม หรือน้ำลาย ลดความเจ็บปวดและการระคายเคือง
ลดความไวของปลายประสาท: ครอบคลุมปลายประสาทที่เปิดออกในแผล ช่วยลดความรู้สึกเจ็บและแสบ
รักษาความชุ่มชื้น: ป้องกันความแห้งของเยื่อบุช่องปาก ลดอาการแสบร้อนจากความแห้ง (Dry Heat Discomfort)
ส่งเสริมการหายของแผล: การปกป้องแผลและการรักษาความชุ่มชื้นช่วยสร้างสภาวะที่เหมาะสมต่อการหายของแผล ทำให้แผลหายเร็วขึ้น

4.3 จุดเด่นและข้อได้เปรียบของ PVP Gel ในการจัดการ OM:

PVP Gel มีจุดเด่นหลายประการที่ทำให้เป็นตัวเลือกที่เหมาะสมอย่างยิ่งสำหรับผู้ป่วยมะเร็งที่มีภาวะ OM:

ออกฤทธิ์รวดเร็วและยาวนาน: เริ่มออกฤทธิ์บรรเทาความเจ็บปวดภายใน 1 นาที หลังการใช้ล์มป้องกันคงอยู่ได้นานหลายชั่วโมง
ปราศจากยาและปลอดภัยสูง: PVP Gel ปราศจากยาชา, ยาปฏิชีวนะ, ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs, สเตียรอยด์ และแอลกอฮอล์ จึงไม่แสบแม้ใช้ในผู้ป่วยที่มีแผลรุนแรง มีค่า LD50 (Lethal Dose 50%) มากกว่า 100 กรัม/กิโลกรัม ซึ่งบ่งชี้ถึงความเป็นพิษต่ำมาก
ไม่ดูดซึมเข้าร่างกายและไม่มี Drug Interaction: PVP เป็นสารโพลีเมอร์ที่มีความเฉื่อย (inert polymer) แทบไม่มีการดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดอย่างมีนัยสำคัญ และไม่ถูกเมตาบอไลซ์ในร่างกาย ทำให้ไม่เกิดอันตรกิริยากับยาอื่นๆ ที่ผู้ป่วยใช้ และปลอดภัยแม้ใช้ระยะยาว
ช่วยฟื้นฟูคุณภาพชีวิตอย่างแท้จริง: ผู้ป่วยสามารถ พูดได้ กินข้าวได้ ดื่มน้ำได้ และกลืนน้ำลายได้ โดยไม่รู้สึกเจ็บ ความยากลำบากในการกลืนลดลงอย่างมีนัยสำคัญถึง 65.43%
ไม่รบกวนการรับรสชาติ: ผู้ป่วยสามารถกินอาหารได้อย่างมีความสุข PVP Gel มีรสชาติลิ้นจี่และปราศจากน้ำตาล (แต่มีรสหวานอ่อนๆ จาก propylene glycol)
ลดความรุนแรงและป้องกัน OM: การใช้ PVP Gel ตั้งแต่วันแรกของการรักษาด้วยเคมีบำบัดหรือรังสีรักษา สามารถช่วยป้องกันการเกิดแผลในปาก (OM) ได้ถึง 37.24% ในผู้ป่วยที่เกิดแผลในปาก 93.4% หายเป็นปกติภายใน 1 เดือน นอกจากนี้ยังช่วยลดความรุนแรงของ OM (จากเกรด 2 เป็นเกรด 1 ภายใน 3 วัน และหายจาก OM ในวันที่ 8) และลดความต้องการใช้ยาแก้ปวด
ใช้งานง่ายและสะดวก: เพียงรินเจล 15 มล. กลั้วปาก 3-5 นาที สามารถกลืนได้หากแผลอยู่ลึกในลำคอหรือทางเดินอาหารส่วนต้น ใช้ได้วันละ 4 ครั้งก่อนอาหารและก่อนนอน หรือตามต้องการ

วิธีใช้ PVP Gel อย่างถูกต้อง

ปริมาณที่แนะนำ: รินเจลปริมาณ 15 มิลลิลิตรจากขวดลงในถ้วยที่เตรียมไว้ให้
วิธีกลั้ว: อมและกลั้วผลิตภัณฑ์ในช่องปากอย่างน้อย 3-5 นาที เพื่อให้เจลเคลือบลิ้น เพดานปาก กระพุ้งแก้ม และเนื้อเยื่ออ่อนภายในช่องปาก
หลังกลั้ว: สามารถอมหรือบ้วนทิ้งได้ตามตำแหน่งของแผลในช่องปาก
ก่อนรับประทานอาหาร: รออย่างน้อย 15 นาทีก่อนการรับประทานอาหารหรือเครื่องดื่มเพื่อให้ฟิล์มเจลเคลือบได้คงตัวเต็มประสิทธิภาพ
ความถี่: สามารถใช้ได้วันละ 4 ครั้งก่อนอาหารและก่อนนอน หรือตามต้องการ
การกลืน: PVP Gel มีความปลอดภัยในการกลืน เนื่องจากส่วนประกอบทุกชนิดเป็น food grade และมีความปลอดภัย
ระยะเวลาการใช้: ควรใช้ PVP Gel อย่างต่อเนื่องตลอดช่วงที่มีแผลรุนแรง (Oral Mucositis มักจะคงอยู่ประมาณ 1-2 สัปดาห์หรือนานกว่านั้น) หากอาการไม่ดีขึ้นหลังจากใช้ PVP Gel 7 วัน ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำและการรักษาที่เหมาะสม

อ่านเพิ่มเติม : การดูแลผู้ป่วยมะเร็งด้วย PVP Gel ตัวช่วยที่แพทย์และเภสัชกรวางใจ

สรุป: PVP Gel ตัวเลือกที่ดีที่สุดสำหรับผู้ป่วยมะเร็ง

PVP Gel คือ “ความหวังครั้งใหญ่” สำหรับผู้ป่วยมะเร็งที่กำลังเผชิญกับผลข้างเคียงจากการรักษาที่รุนแรง. ด้วยนวัตกรรมฟิล์มเคลือบแผลแบบ Mucoadherent ที่ปลอดภัย, ไม่มีตัวยาใดๆ , ไม่รบกวนการรักษาหลัก, และสามารถใช้ร่วมกับยาทุกชนิดได้ PVP Gel ช่วยแก้ไขปัญหาสำคัญที่ยาในปัจจุบันมีข้อจำกัด

การบรรเทาอาการเจ็บปวดอย่างรวดเร็ว, การส่งเสริมความสามารถในการรับประทานอาหาร, และการปรับปรุงคุณภาพชีวิต ล้วนเป็นประโยชน์ที่สำคัญทั้งต่อผู้ป่วย, ผู้ดูแล, แพทย์, พยาบาล, และโรงพยาบาล การที่ผู้ป่วยมี Oral Mucositis ลดลงและฟื้นตัวได้เร็ว จะช่วยลดภาระทางการแพทย์โดยรวม เช่น ลดความจำเป็นในการใช้ยาแก้ปวดที่มีราคาสูง, ลดระยะเวลาการรักษาในโรงพยาบาล, และลดค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวข้องกับการจัดการปัญหาโภชนาการ สิ่งนี้ยังช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการรักษาหลักโดยลดโอกาสในการเลื่อนการรักษา และยกระดับมาตรฐานการดูแลผู้ป่วยให้ดียิ่งขึ้น

PVP Gel จึงเป็นผลิตภัณฑ์ที่เหมาะสมอย่างยิ่งต่อการนำมาใช้ในแผนการดูแลผู้ป่วยมะเร็งเพื่อบรรเทาความทุกข์ทรมานและฟื้นฟูกำลังใจ ให้ผู้ป่วยสามารถต่อสู้กับโรคร้ายได้อย่างเต็มที่

บทความเพิ่มเติม :

Related Posts